Son yıllarda sıkça tartışılan konulardan biri devlet aklıdır. Özellikle siyaset kurumunun bazı uygulamalarında, sorumluluğu devlete atma ve olumsuz sonuçları devlet aklına mal etme eğilimi artmıştır. Bu durumun temel nedeni, devlet aklının somut bir kişi, topluluk veya kurumsal yapı olmamasıdır.
Merkez Anadolu Yönetim yaklaşımı, devlet aklının somutlaştırılmasını savunmaktadır. Devlet yönetim yapısında siyaset ve bürokrasi kurumlarının yanı sıra, teknokrasiyle birlikte, somut bir kurum olarak devlet aklının da yer alması gerektiğini vurgular.
Devlet aklının iki farklı formu olmalıdır: Birincisi, günlük siyaseti yöneten ve devletin kısa vadeli politikalarını belirleyen gerçek devlet aklıdır. İkincisi ise, kökleri binlerce yıl öncesine dayanan ve devletin orta ve uzun vadeli politikalarını şekillendiren kadim devlet aklıdır. Bu iki form, farklı kişiler veya topluluklar tarafından yönetilmektedir.
Merkez Anadolu Yönetim yaklaşımında, devlet aklının en önemli görevi devleti korumak ve kollamaktır. Devlet yönetim yapısındaki siyaset ve bürokrasi kurumları, kendi vesayetlerini oluşturarak yönetimi ele geçirebilirler; bu bir yönetimsel darbe anlamına gelir. Diğer bir ele geçirme yöntemi ise bürokrasinin askeri güçle yönetimi ele almasıdır ki bu da askeri darbe olarak adlandırılır. Hem askeri hem de yönetimsel darbe, devlet yönetimi için zararlıdır; bu tür olaylar, kalkınma hızını yavaşlatır ve toplumsal refahı ortadan kaldırır.
Devletler, her türlü darbeden korunmak için mekanizmalar geliştirir. Eğer böyle bir mekanizma yoksa devlet yönetimi açık bir tehdit altındadır. Bu durumu engellemek, devlet yönetiminin sorumluluğudur. Sadece belirli bir grubun çıkarına hizmet eden darbeleri önlemekle kalmayıp, her türlü darbe girişimini ortadan kaldıracak önleyici mekanizmaların varlığı gereklidir.
Merkez Anadolu Yönetim yaklaşımında, askeri ve yönetimsel vesayet veya diğer darbeleri önleyecek grup, gerçek devlet aklıdır. Devlet aklı, yönetim içindeki siyaset, bürokrasi ve teknokrasi gruplarının sınırları içinde hareket edip etmediğini denetlemeli; sınırları aşanların geri çekilmesini sağlamalıdır. Böylece hiçbir grup darbe girişiminde bulunamaz.
Devlet aklı, bir devleti dengede tutan unsurdur. Aksi takdirde, devletin gücünü ele geçiren gruplar, ülkeyi otokrasi gibi farklı yönetim rejimlerine sürükleyebilir. Bu bağlamda, devlet aklının en önemli görevi, devleti dengede tutmaktır.
Devletlerin zamanla değişime uğraması kaçınılmazdır. Ancak bu değişim, dünya genelindeki gelişmelere ters bir yönde olursa, o devletin yönetimini ele geçiren bir grup olduğu anlamına gelir. Devletlerin değişim ve dönüşümlere uyumu, ileriye doğru olmalıdır. Bunu sağlayacak mekanizma, devlet yönetim yapısı içinde yer alması gereken devlet aklıdır. Devletin dengeli yönetimini sağlamak, belki de devlet aklının en önemli görevlerinden biridir. Ayrıca, devlet aklının kısa, orta ve uzun vadeli politikalar açısından gerçek ve kadim olmak üzere ikiye ayrıldığını belirtmek gerekir. Burada, devlet yönetimini dengede tutacak olanın gerçek devlet aklı olduğunu vurgulamak önemlidir.
