Tarihte bazı olaylar vardır ki, neden gerçekleştiği belirsizdir; adeta kaderin ağlarını ördüğü durumlar olarak karşımıza çıkar. Bu olaylar, bir milletin kaderini değiştiren kritik anlar olabilir. Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşü anlaşıldığında, devletin üst kademesindeki pek çok kişi kendi gelecek kaygılarıyla meşguldü; yalnızca birkaç kişi ülkenin bağımsızlığı için mücadele etmeyi seçti.
Tarihin önemli dönüm noktalarından biri, Atatürk’ün Samsun’a çıkışıdır. Gazi Paşa Anadolu’ya adım attığında, milli mücadeleye başlamış oldu. Samsun’a geçiş hikayesine baktığımızda, tarihin nasıl bir kader ördüğünü görebiliyoruz. O kadar ince bir süreç var ki; görevlendirme olmaması neredeyse kaçınılmaz gibi görünüyordu. Ancak kader, ya da ne derseniz deyin, bir şekilde gerçekleşti ve Samsun’a ayak basıldı. Bu süreçte, özellikle bir kişinin, Mustafa Kemal’in Samsun’a görevlendirilmesi için büyük çaba sarf ettiğini görüyoruz. Bu kişi, Mustafa Kemal’i devlet ricaliyle tanıştıran ve ordu müfettişi olması için çaba gösteren Dahiliye Nazırı Mehmet Ali Bey’dir.
Mehmet Ali Bey, daha Yeniköy Belediye Başkanı iken, Ali Fuat Cebesoy’un babası İsmail Fazıl Paşa ile akraba olmuştu. Ali Fuat Cebesoy’un küçük kardeşi, Mehmet Ali Bey’in kızıyla nişanlanmıştı. Mehmet Ali Bey, bu nişandan birkaç ay sonra İçişleri Bakanı olacaktı. Ali Fuat Paşa, 20 Aralık 1918’de İstanbul’a döndüğünde, Mehmet Ali Bey de evdeydi. Sözler Mustafa Kemal Paşa’ya gelmiş ve kendisi hakkında övgü dolu ifadeler kullanılmıştı. Ali Fuat Paşa, Mustafa Kemal’i tanıştırabileceğini söylemiş, Mehmet Ali Bey de bunu memnuniyetle karşılamıştır. Böylece düğünden sonra bir yemekte tanışmışlardır. İlerleyen süreçte, Mehmet Ali Bey Bahriye Nazırı Avni Paşa ile birlikte Mustafa Kemal Paşa’yı ziyaret etmiştir. Ertesi gün, Cercle d’Orient Kulübü’nde (Galatasaray Lisesi’nin karşısında) öğle yemeğine davet ederek birlikte yemek yemiş ve sohbet etmişlerdir. Bu görüşmeler sırasında Mehmet Ali Bey, Mustafa Kemal Paşa’nın İttihat ve Terakki ve Enver Paşa hakkındaki düşüncelerini öğrenmiş ve birlikte çalışma teklifinde bulunmuştur.
Mustafa Kemal Paşa’nın 9. Ordu Müfettişliği görevine atanması, Ali Fuat Cebesoy’un onu Mehmet Ali Bey ile tanıştırması sayesinde gerçekleşmiştir. Bu tanışma, Mehmet Ali Bey’in Sadrazam Damat Ferit Paşa’yı ikna etmesiyle sonuçlanmıştır. Damat Ferit Paşa’nın Padişah Vahdettin’i ikna etme çabası olmamıştır; zira padişah, Mustafa Kemal Paşa’yı özellikle Almanya’ya yaptıkları seyahatten ötürü iyi tanımaktadır. Tüm bu süreç ve Bahriye Nazırı Avni Paşa’nın Mustafa Kemal Paşa ile olan ilişkisi, Harbiye Nazırı Şakir Paşa’nın 9. Ordu Müfettişliği konusundaki kararları onaylamasını kolaylaştırmıştır.
Mehmet Ali Bey, Atatürk’ün Samsun’a görevlendirilmesinde ve dolayısıyla milli mücadelenin başlamasında önemli bir rol oynamıştır. Atatürk’e güvenmiş ve arkasında durmuştur. Bu destek sayesinde Atatürk, Sadrazam ve Padişahın güvenini kazanarak geniş yetkilerle göreve atanmıştır. Bu durum, tarihin akışını değiştirmiştir. Eğer Mehmet Ali Bey arkasında durmasaydı ve devlet ricali içinde bu kadar etkili olmasaydı, Atatürk belki de Samsun’a çıkamayacak ve milli mücadeleyi başlatamayacaktı.
Sonrasında Mehmet Ali Bey, farklı bakanlıklarda görev almıştır. Kaderin cilvesine bakın ki; Kurtuluş Savaşı sonrasında Mustafa Kemal ile görüşleri hilafet konusunda ayrılmıştır. Savaş sonunda düşman işbirlikçisi olarak kabul edilen saltanat yanlıları ve muhalifleri içeren Yüz ellilikler listesine dahil edilerek sürgün edilmiştir. Ailesiyle önce Romanya’da, ardından Paris’te yaşamıştır.
Paris’te “Zincire Vurulmuş Cumhuriyet” (La République Enchainé) adıyla bir gazete çıkarmaya başlamıştır. İlk sayısının 1930’da çıktığı tahmin edilen gazetede, Cumhuriyet yönetimine ve Mustafa Kemal’e ağır eleştiriler yönelten yazılar yayımlanmıştır. Mustafa Kemal’in ölümünden sonra yurda dönmüş ve 16 Ekim 1939’da İstanbul’da vefat etmiştir.
Atatürk’ün tarih sahnesine çıkmasında en büyük rolü oynayan Mehmet Ali Bey, Türk milleti için farkında olarak ya da olmayarak gizli kahramanlardan biri olmuştur. Sonrasında yaşananlar ve aldığı cezalar ise konumuzun dışındadır. Devlet içinde pek çok kahramanı kazandıran akil kişiler vardır. Devlete faydalı olacak kişileri devlet ricali içerisine sokmak oldukça zorlu bir süreçtir ve bu nedenle son derece önemlidir.
