Carabus Scabrosus’un Genel Tanımı

Umut ÇETİNBAŞ

Carabus Scabrosus, Carabidae familyasına ait bir böcek türüdür. Genel olarak bilinen ismi, mavimsi renginden dolayı Menekşe Böceğidir. Uzunluk ve genişlik bakımından Carabus böceklerinin en büyükleri arasındadır. Carabidae familyasındaki böcekler toprak böceğidir ve Dünya genelinde bu aileye mensup 40.000’den fazla tür bulunur. 2015 itibariyle, tür bakımından en zengin 10 hayvan ailesinden biridir. Onlar Adephaga’ya aittir. Ailenin üyeleri öncelikle etçildir, ancak bazı üyeler otçul veya omnivordur (hem etçil hem otçul) (Lövei, 1996). Vücut şekilleri ve renkleri türler bakımından değişse de genel itibari ile metalik rengine sahiplerdir. Gövdesi en çok 50 milimetre boyundadır. Ayaklarının çatallı oluşu sayesinde tırmanma kabiliyeti yüksektir. Genel olarak yağmurlu havalarda yani Salyangozların ortaya çıktığı zamanda, salyangozları tüketmek için gün yüzüne çıkarlar. İyi beslendikleri takdirde birkaç gün toprak altından çıkmazlar. 9 Haziran 2023 tarihinde Bilecik’te bulduğum ve gözlemlediğim Carabus Scabrosus, hızlı ve atik bir şekilde hareket etmesinin yanında kendini tehlikede hissettiği zaman aşındırıcı bir sıvı çıkardığı gözlemlenilmiş ve de suya karşı bir hassasiyeti olduğu kanaatine varılmıştır. Akvaryumunun içine su püskürtüldüğü zaman tepkiler göstererek sudan kaçmış ve ölü taklidi yaparak korunmaya çalışmıştır. Hatta salyangoz ile beslenirken tepkisini ölçmek için üzerine su püskürtülmüş ardından beslenmesini bırakıp, kendini güvende hissedene kadar hareketsiz bir şekilde durmuştur. Bu hareketsiz duruşu birçok kez gözlemlenilmiş ve süre olarak 5-7 saniye sürmektedir. Çiftleşme aşamalarında ise farklı bir koku salgıladıkları ve yumurtalarını toprak zemine tek tek bıraktıkları görülmüştür. Daha sonra larva oldukları zamanda yine Roma Salyangozu ile beslendikleri görülmüş. Toplu halde bakılan Carabus Scabrosus’lara tek besin olarak 1 adet salyangoz verildiğinde, birbirlerine tepki göstermek yerine besinleri beraber yedikleri gözlemlenmiştir. Rengi familyası baz alındığında çeşitlilik gösterir, renginin daha iyi anlaşılması için Şekil 1’e bakabilirsiniz.

Şekil 1: Carabus Scabrosus’un üstten görünümü.

Geçici plastik kaba konulduğu zaman kafasının üst bölümünde kurumuş çamur vardı. Plastik kabın içerisinde nemli peçetelere kafa tarafını sürterek kafasındaki çamuru temizlemiştir. Plastik taşıma kabından çıkmak için üst ayakları ile sürekli kaba doğru tırmanmaya çalışmış hatta akvaryuma konulduğu zaman süs taşlarını ayakları ile iterek düz zemin üzerinde durmayı tercih etmiştir. Bu büyük olasılıkla, havaların sıcak olması yüzünden serin bir ortam arayışından kaynaklanıyordu. Carabus Scabrosus, Carabidae veya diğer bir ismi ile Geceatcılar ailesine ait bir türdür ve genellikle Avrupa’nın bazı bölgelerinde bulunur. Türkiye’de ise Trakya, Karadeniz, Ege ve Akdeniz bölgelerinde görülmektedir. Birçok kişinin Karafatma ve de Salyangoz yiyen diye isimlendirdiği Carabus Scabrosus, ekosistem için çok yararlı bir canlıdır. Çevresel dengeyi koruyan avcı böceklerin arasındadır. Bilhassa larva döneminde toprağın altında bulunan zararlı böcekleri tüketerek onların popülasyonunu kontrol altında tutmaktadır. Türkiye Entomoloji Derneği’nden edindiğimiz bazı bilgilere göre: Büyüklükleri orta, 18 veya 30 mm uzunluğunda, vücudu siyah renkte ve üzerinde kabartılar ile tüyler bulunmaktadır. Aynı familyadaki bazı böcek türlerinde tüyler bulunmamaktadır. Carabus Scabrosus türü genellikle yapraklarını döken nemli ormanları yaşam alanı olarak tanımlarlar. Aktif olarak gündüz de etkindir lakin gece daha faal olarak etkinliğini sürdürür. Genellikle gece beslenir. Üreme dönemleri genellikle bahar aylarında gerçekleşir ve yumurtaları sarımtırak bir renkten kahverengiye dönüşür. Larva dönemi ise 1 ay sürmektedir.

Şekil 2: Dünya üzerinde Carabus Scabrosus’un dağılışı.

Carabus Scabrosus’un morfolojisi, yaşam döngüsü ve de yaşam alanı üzerine yapılan araştırmalar. Bu böcek türünün doğal yaşamın korunması açısından büyük öneme sahiptir. Ekosistemin ahengini ve de biyolojik çeşitliliğin sürdürülmesinde bu tür oldukça yararlıdır.

Beslenme

Carabus Scabrosus veya diğer ismi ile Menekşe Böceği; küçük böcekler, örümcekler, diğer omurgasızlar ile beslenir. Genel olarak solucan veya da Roma Salyangozu tükettiği gözlemlenilmiştir. Solucana nazaran Roma Salyangozunu daha bir iştah ile tükettiği ve de kendi boyunun 2 katı olan bir salyangozu büyük bir iştah ile yediği gözlemlenilmiştir. Salyangozun kabuğunun içine girerek ön kıskaçları ile salyangozu dışarı çıkararak tüketmiştir. Salyangoz ve Solucan tercihin de tercihi salyangoz olmuştur. 04.07.2023 tarihinde cüssesinin 1,5 katı bir salyangoz akvaryuma konuldu, besleneceği zaman değişik bir ses çıktı. Neredeyse bir ayı aşkın bir süredir incelememe rağmen ilk defa ses duydum. Büyük ihtimalle sesin salyangozdan geldiğini düşünüyorum. Şekil 3, 4, 5 ve 6’da Carabus Scabrosus’un Salyangoz ile beslenmesi görülmektedir.

Şekil 3: Carabus Scabrosus‘un Salyangoz ile beslenmesi

Şekil 4: Salyangoz kabuğunun içine girerek beslenmesi

Şekil 5: Salyangoz ile beslenmesi.

Şekil 6: Salyangoz ile beslenmesi esnasında çekilen görsel.

Solucan ile de beslenmektedir hatta kurumuş solucan ile de beslenildiği zannımca teyit edilmiş ve incelenmiştir. Bir 5 santimlik solucanı bitirmiştir. Salyangoz ile beslenirken köpükler ve de kahverengi bir sıvının çıktığı gözlemlenilmiştir. Bunu daha iyi görmek için Şekil 7’ye bakınız.

Şekil 7: Salyangoz ile beslenmesi esnasında çıkan sıvılar.

Beslenme sırasında salgılanan köpük, salyangozun savunma mekanizmasıdır. Şekil 7’de salgılanan sıvının rengi gözükmektedir. Çatallı ve uzun bacakları onu hızlı kılmasının yanında çok iyi bir şekilde tırmanmasına da olanak sağlar. 5 Temmuz 2023 tarihli fotoğrafta bunlar görülmektedir.

Şekil 8: 5 Temmuz 2023 tarihli görsel.

Şekil 8’den de görüldüğü üzere arka ayakları ile destek alarak, ön ayaklarını akvaryumun camına sürterek tırmanmaya çalışmıştır. Salyangozun kabuğunu kullanarakta yukarıya çıkmaya çalışmıştır. Akvaryumun içinde bulunan bir adet oyuncak vardır, güçlü bacakları ile oyuncağın üzerine çıkarak akvaryumdan çıkmaya çalışmıştır.

Şekil 9: Carabus Scabrosus‘un bacaklarını etkin bir şekilde kullanması.

Şekil 10: Akvaryumdaki oyuncağın üzerine çıkması.

Şekil 9 ve 10’da gözüken Carabus Scabrosus’un bacaklarını etkin bir şekilde kullanıldığı gösterilmiştir. Bacaklarının etkin kullanması Carabus Scabrosus’u tehlike anında hızlı bir şekilde oradan uzaklaşmasına olanak tanır. Yukarıdaki yazılarda Scabrosus’un tehlike anında savunma olarak ölü taklidi yaptığını söylemiştik. Şekil 11’de bunu görebilirsiniz.

Şekil 11: Tehlike anında ölü taklidi yapması.

Suya karşı hassasiyeti olduğunu söylemiştik, akvaryumun içindeki oyuncağın üzerindeyken, üzerine su püskürtüldü ve ölü taklidini orada da yapmıştır, yaklaşık süresi 5 saniyedir.

Şekil 12 ve 13’te belirtilen, üzerine su püskürtüldüğünde savunma olarak başını öne indirip hareketsiz durması yer alıyor. Suya karşı hassasiyeti akvaryuma her su püskürtüldüğünde kendini gösteriyor. Nemli ortamlarda yaşamasına rağmen bu hassasiyetin olması tuhaf. Fotoğraflarda görüldüğü gibi tıpkı her canlı gibi kendini koruma yani gard alma şekli gözlemlenmektedir. Bacaklarının uzun ve güçlü olmasından bahsetmiştik, bazı böcekler ayakları ile tat alır hatta penislerini enstrüman gibi kullanan böcek türleri de vardır. Carabus Scabrosus akvaryumunda geceleri daha faal olur. Gündüzleri akvaryuma tırmanmaya yeltenmez bu büyük ihtimalle gündüz ortamın daha hareketli oluşundan kaynaklanır. Geceleri akvaryumdan çıkmak için dikdörtgen olan akvaryumun her bir köşesine süratli bir şekilde gitmiş ve akvaryumun içindeki taşları hareket ettirmiştir. Akvaryumun içindeki oyuncağın üzerine çıkarak sürekli tırmanmaya çalışmıştır. Oyuncağa tırmanırken ters düştüğü anda ayaklarını hareket ettirerek dönmeye çalışmıştır. Grup halindeki Carabus Scabrosus’larda ise biri ters düştüğünde diğer böceğin onu döndürmekte yardım ettiği görülmüştür. Ayrıca Carabus Scabrosus uyku pozisyonuna girdiği zaman, ayaklarını alt gövdesine doğru büzerek çubuklu ayaklarını görünmeyeceği şekilde düz ve kımıldamadan durur. Carabus Scabrosus akvaryum içinde agresifleştiği zamanlarda, akvaryum içindeki renkli taşları ayakları ile sürer ve akvaryum üzerindeki cama tırmanmak için ayaklarını sürterek sesler çıkartır. 4 gün civarı beslenmediği zaman, Carabus Scabrosus akvaryum içinde daha hareketli ve daha seri bir şekilde yaşamaktadır. Genelde aydınlık ortamda besinsizliğin verdiği etki ile ayaklarını alt gövdesine doğru büzerek hareketsiz durur aynı zamanda akvaryum içindeki yaprağın altında hareketsiz bir şekilde durduğu da gözlemlenmiştir. Yaprağın altında yani karanlık ortamda durması onun toprak altında yaşadığı ve karanlık ortamları sevdiğinin bir diğer göstergesidir. Besinsizliğine tepki olarak üzerine su püskürtüldüğünde hiçbir şekilde istifini bozmadan hareketsiz durmuştur. Oysa ki genel anlamda tok olduğunda ve üzerine su püskürtüldüğünde, nemli yerleri sevmesine rağmen püskürtülen sudan kaçmış ve korunmaya çalışmıştır. 4 günü aşkın bir süredir beslenilmemesi ve beslenildiği zamanda ağırlıklı olarak salyangoz ile beslenmesi, Carabus Scabrosus’u “solucan ve salyangoz” konusunda bir tercihe itmiş ve salyangozu tercih ettiği gözlemlenilmiştir. Hatta solucan yeme kabı olarak kullanılan şeffaf oval kutusunda 36 saat durmuş ve solucan ile beslenmemiştir. Buna karşı olarak daha önce solucan yediği hatta akvaryum içine kuru solucan atıldığı zaman bile kuru solucanı dahi yediği kaydedilmiştir. Sonuç olarak “yapay yaşam alanında” bulunan Carabus Scabrosus bir nevi dikte edilen bir yapay seçilime maruz bırakılarak besin döngüsü değişmiş ve yaşadığı alana adapte olmuştur.

Şekil 12: Üzerine su püskürtülmeden önce.

Şekil 13: Üzerine su püskürtüldükten sonra.

Not: Söz konusu yazı 2023 yılında yapılan “Böceklerin Önemi ve Menekşe Böceği (Carabus Scabrosus)” çalışmasının bir bölümü olarak burada sunulmuş olmakla beraber, tüm çalışmaya yer verilmemiştir. Nitekim çalışma uzun bir süreci kapsadığından bölümler şeklinde farklı aktüel dergilere (Mucize Dergi ve Edebiyat Sanat Meltemi) bölüm odaklı yayımlanması için gönderilmiştir. Ayrıca çalışmanın kapsadığı kaynakçanın tümüne burada yer verilmiştir. Bunun yanı sıra çalışma esnasında gözlemlenen böceğe kesinlikle zarar verilmemiş, sadece göz yordamıyla izlenimler aktarılmış ve karşılaştırmalı olarak sunulmuştur.

Kaynakça

Ants Queen, Bees, and Termites Bury Their Dead—Here’s Why. (2017, Ekim 13). Animals. https://www.nationalgeographic.com/animals/article/animals-queen-ants-termites-bees-insects-undertakers-bury-dead.
Bees Wage Surprisingly Violent Wars—And Females Do the Fighting. (2014, Kasım 11). Animals. https://www.nationalgeographic.com/animals/article/141110-bees-warfare-hives-australia-insects-animals-science.
Blackwell W., (2014), “The İnsects An Outlıne Of Entomology”, by John Wiley & Sons, Ltd r. S.
Brown, L. M., & Johnson, R. H. (2015). The Role of Model Insects in Medical Research. Journal of Experimental Medicine, 212(9), 1345-1352.
Carabus scabrosus Olivier, 1790. (t.y.). Geliş tarihi 06 Temmuz 2023, gönderen https://www.gbif.org/species/4470609.
Carabus scabrosus. (2023). Içinde Vikipedi. https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Carabus_scabrosus&oldid=1146534950.
Ceylan, S., Türkoğlu, P. (2019, August 04). Menekşe karafatma (Carabus scabrosus). Evrim Ağacı. Retrieved July 06, 2023. from https://evrimagaci.org/s/7896.
Costa-Neto, E. M. (2005). Entomotherapy, or the Medicinal Use of Insects. Journal of Ethnobiology, 25(1), 93-114. https://doi.org/10.2993/0278-0771(2005)25[93:EOTMUO]2.0.CO;2.
Cragg, G. M., Grothaus, P. G., & Newman, D. J. (2009). New horizons for old drugs and drug leads. Journal of natural products, 72(3), 481-486.
Croteau, R., Kutchan, T. M., & Lewis, N. G. (2000). Natural products (secondary metabolites). In Biochemistry & molecular biology of plants (pp. 1250-1318). American Society of Plant Physiologists.
Czaja, O. (2019). The use of insects in Tibetan medicine. Études Mongoles et Sibériennes, Centrasiatiques et Tibétaines, 50, Article 50. https://doi.org/10.4000/emscat.3994.
Entomotherapy: The Medical Use of Insects. (2019, Haziran 21). International Museum of Surgical Science. https://imss.org/2019/06/21/entomotherapy-the-medical-use-of-insects/.
Fossil-finding ants amass huge haul of ancient creatures. (2022, Haziran 21). Science. https://www.nationalgeographic.com/science/article/fossil-finding-ants-amass-huge-haul-of-ancient-creatures.
Genetically engineered silkworms with spider genes spin super-strong silk. (2012, Mart 1). Science. https://www.nationalgeographic.com/science/article/genetically-engineered-silkworms-with-spider-genes-spin-super-strong-silk.
Global Biodiversity Information Facility. Carabus scabrosus. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2023. https://www.gbif.org/.
Ground beetle. (2023). Içinde Vikipedi. https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Ground_beetle&oldid=1161720698#cite_note-9.
Haley, D. (2015, Eylül 20). Tetragonula hockingsi—Avustralya Yerli Arı. https://www.australiannativebee.com/2015/09/20/tetragonula-hockingsi.
Hasan, J., Jain, S., & Chatterjee, K. (2017). Nanoscale Topography on Black Titanium Imparts Multi-biofunctional Properties for Orthopedic Applications. Scientific Reports, 7(1), Article 1. https://doi.org/10.1038/srep41118.
Insect | Definition, Characteristics, Types, Beneficial, Pest, Classification, & Facts | Britannica. (2023, Haziran 30). https://www.britannica.com/animal/insect.
Inside the program that breeds billions of screwworm flies each year. (2019, Kasım 12). Animals. https://www.nationalgeographic.com/animals/article/north-american-screwworm-barrier.
‘It’s the insects that save us all’. (2021, Kasım 2). Newsletters. https://www.nationalgeographic.com/newsletters/article/its-the-insects-that-save-us-all-20210211.
İnsects have all the gone? (2020, Nisan 23). Magazine. https://www.nationalgeographic.com/magazine/article/where-have-all-the-insects-gone-feature.
Kara, S.,(2016), “Bartın İli Carabıdae (Coleoptera) Türleri”, (Bartın Üniversitesi Yayınlanmamış YL Tezi).
Khamsi,R.,2007. Were ‘cursed’ rams the first biological weapons. http://www.newscientist. com/article/dn12960-were-cursed-rams-the-first-biological-weapons-.html(erişim 08.07.2023).
Magazine, S., & Wetzel, C. (t.y.). Chimpanzees Appear to Use Insects to Treat Their Wounds. Smithsonian Magazine. Geliş tarihi 07 Temmuz 2023, gönderen https://www.smithsonianmag.com/smart-news/chimpanzees-appear-to-use-insects-to-treat-their-wounds-180979537/.
Mastery Of The Air. (t.y.). Mastery Of The Air. Geliş tarihi 12 Temmuz 2023, gönderen https://www.open.edu/openlearn/nature-environment/natural-history/nature-environment/natural-history/mastery-the-air.
Powell, N. (2015, Eylül 28). Tetragonula carbonaria—Avustralya yerli arısı. https://www.australiannativebee.com/2015/09/28/tetragonula-carbonaria/.
Schneider, B. (2007). Medically important secondary metabolites of bacteria. In Bioactive microbial products (pp. 1-40). Springer.
Tuncer; C. ve İ.Saruhan,2009. Biyolojik Silah Olarak Böcekler. I. KBRN Kongresi. 3 Aralık 2008. Fatih Üniversitesi, İstanbul. Ed.H.R.Öz, F.Karaca ve F.Eldemir. Bildiri Kitabı 85-95.
Türkiye Entomoloji Derneği. Carabus scabrosus Hakkında Bilgi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2023. http://www.entomolojidergisi.com/yayindetay.aspx?ID=351.
Unknown. (2014, Ağustos 2). Akvaryum Habitat: Etnoentomoloji. Akvaryum Habitat. https://akvaryumhabitat.blogspot.com/2014/08/etnoentomoloji.html.
Vital 5roles insects play in our ecosystem. (2020, Nisan 23). Magazine. https://www.nationalgeographic.com/magazine/article/insects-play-these-five-vital-roles-in-our-ecosystem-feature.
Yılmaz, İ. D., Bakırcı, Ç. M. (2020, February 12). Entomolojik Savaş: Böcekleri Biyolojik Silah Olarak Kullanmak Mümkün!. Evrim Ağacı. Retrieved July 08, 2023. from https://evrimagaci.org/s/8274.
You can thank wasps for your bread, beer and wine. (2012, Temmuz 30). Science. https://www.nationalgeographic.com/science/article/you-can-thank-wasps-for-your-bread-beer-and-wine.
Zengin, E., & Karaca, I. (2017). Use of Insects as Medicine. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. https://doi.org/10.25308/aduziraat.294924.