Yönetim biliminin en önemli araçlarından biri olan denetim, yeterince kullanılmayan bir enstrümandır. Bu durum, yönetimin her zaman eksik kalmasına neden olmuştur. Zira denetim, yönetimin bir yardımcı aracı değil, onun ayrılmaz bir parçasıdır. Ancak, denetimin yönetimden bağımsız bir mekanizma olarak algılanması yaygındır. Bu kavram, uzun süre ihmal edilmiş ve pratikte sınırlı uygulama alanı bulduğu için bilgi ve deneyim eksikliği yaşanmaktadır.
Devlet yönetiminde denetim genellikle usul açısından yapılan ve yönetimsel boyutta ele alınmayan evraksal incelenme şeklinde gerçekleştirilmiştir. Yönetimsel açıdan performans ölçümü, hedeflere ulaşım, sistemin etkinliği, vatandaş üzerindeki etkisi, toplum memnuniyeti, süreçlerin işleyişi ve çalışan verimliliği gibi yönetime dair konular yeterince ele alınmamıştır. Bunun çeşitli nedenleri bulunmaktadır. En önemli nedenlerden biri, devlet yönetimindeki siyaset ve bürokrasi kurumlarının kendi yapılarını sorgulatmak istememesidir. Siyaset kurumu, devlet yönetiminde söz sahibi olan ve seçimle göreve gelen gruptur. Bu grup, devlet yönetimindeki istihdamları siyasi nedenlerle ve partizanlık doğrultusunda, liyakatten uzak bir şekilde gerçekleştirebilmektedir. Bu nedenle, denetim sonucunda siyaset kurumunun üyelerinin zarar görmesini istemeyebilirler. Bürokrasi ise, kendi sorgulanmalarını ve düzenlerinin bozulmasını istememektedir. Her iki grup da benzer gerekçelerle denetimin yönetimsel değil, şekilsel olmasını tercih etmektedir. Hatta şekilsel denetimlere bile soğuk yaklaşmaktadırlar. Önemle belirtmek gerekir ki, şekilsel denetim aslında bir denetim değil, yüzeysel bir incelemedir ve genellikle siyaset ile bürokrasi kurumlarına fazla müdahale edilmez.
Yeni Dünya 5.0’ın devlet yönetiminde kritik bir rol üstlenen Ulusal Denetim Kurumu 5.0 (UDK 5.0), verimlilik, şeffaflık, hesap verebilirlik, sorgulama ve yargılama ilkelerini hayata geçirmeyi hedefleyen ve denetim erkine bağlı bir yönetimsel denetim organıdır. Bu kurum, devlet yönetiminin yönetimsel denetimini gerçekleştirirken, gölge kabine çalışma metodolojisine dayanmakta ve yasama, yürütme ve yargı erklerini yönetim açısından denetlemektedir. UDK 5.0, denetim görevini Cumhurbaşkanı’nın vekaletiyle toplum adına bağımsız bir şekilde yürüten özel bir otoritedir ve tüm siyasi, bürokratik ve diğer gruplardan bağımsızdır.
UDK 5.0, önceki versiyonu olan UDK 4.0’a göre bazı farklılıklar içermektedir. Bu farklılıklar, UDK 5.0’ın etkin bir şekilde çalışabilmesi için gereklidir. Mekanizmanın sağlıklı işlemesi için belirli şartlar öngörülmektedir:
– Cumhurbaşkanının partisiz olarak tarafsız bir şekilde görev yapması sağlanmalıdır. UDK 5.0’a göre denetim, bağımsız bir Cumhurbaşkanı aracılığıyla toplum adına gerçekleştirilecektir.
– Yürütme, yeni yapılanma ile güçlendirilerek, yürütmenin başında başbakan bulunmalıdır.
– Denetim; yasama, yürütme ve yargı erklerinden sonra dördüncü bir güç olarak “Denetimli Kuvvetler Ayrılığı İlkesi” benimsenmelidir.
Eğer bu ön koşullar sağlanmazsa, Ulusal Denetim Kurumu 5.0 başarılı olamaz. Bu bağlamda kesin şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. Burada hedef, yürütme erkinin güçlendirilmesi ve başbakan liderliğinde etkin çalışmalar yapılmasıdır. Cumhurbaşkanının ise tarafsız bir şekilde ülkeyi temsil etmesinin yanı sıra denetim görevine ağırlık vermesi amaçlanmaktadır. Böylece tarafsız bir cumhurbaşkanı, devlet yönetimindeki denetimle birlikte dengenin, adaletin, hesap verilebilirliğin ve şeffaflığın sağlanmasına katkıda bulunacaktır. Bu durum, toplumun devlete olan güvenini artıracaktır ki bu da olması gereken bir durumdur.
UDK 5.0’ın en önemli destekleyici unsuru teknolojidir. Denetimlerden elde edilen veriler, teknolojik ağlar aracılığıyla kaydedilecek ve denetim sonuçları anlık olarak görülebilecektir. Bu sayede rapor hazırlama ve toplantı yapma gibi zaman alıcı gereksiz prosedürlerin önüne geçilecektir. UDK 5.0’a göre denetimi gerçekleştirecek kurumun yetkilileri, siyaset, bürokrasi ve teknokrasi üstü, tam bağımsız ve tarafsız bir organizasyon içinde, denetim sırasında tam yetkili olmalıdır.
UDK 5.0, devlet yönetiminin en önemli vizyonlarından biridir. Yönetimsel denetim, devletlerin genellikle tercih etmediği bir denetim türüdür. Ancak bu model hayata geçirildiğinde büyük bir devrim yaratacaktır. UDK 5.0, devlet yönetimini başarıya ulaştıracak önemli bir kaldıraç işlevi görecektir.
