AYM, Türkiye Ermenileri Patriği seçimlerinin İstanbul Valiliği kararıyla engellenmesine ilişkin başvuruyu inceleyerek ‘din özgürlüğü ihlal edildi’ kararını verdi. 1998’de Türkiye Ermenilere Patriği’ne seçilen Mesrob Mutafyan’ın sağlık sorunları nedeniyle 2007 yılı yaz aylarında yapılan tıbbi değerlendirmeler sonucunda görevini yapamayacak derecede hasta olduğu belirlendi.
Türkiye Ermenileri Patriği’nin görevini yapamayacak derecede hasta olduğu gerekçesiyle İstanbul Valiliğine yeni bir patrik seçimi için iki ayrı başvuruda bulunuldu. Bu başvurulardan biri Ruhaniler, diğeri ise ‘siviller grubu’ olarak adlandırılan Türkiye Ermenileri Patrik Seçimi Müteşebbis Heyeti tarafından yapıldı. Ruhaniler, Mutafyan’ın sağlık sorunları nedeniyle görev yapamadığını belirterek, Türkiye Ermenileri Eş Patriği unvanıyla yeni bir ruhani önder seçilmesini önerdi. Siviller grubu ise yeni patrik seçimi yapılması gerektiğini bildirdi. İstanbul Valiliği sivillerin talebini reddetti, Ruhanilerin önerisini ise Patriklik makamı boşalmadığı için kabul etmedi, ancak ‘Patrik Genel Vekili’ seçimi yapılabileceğini kaydetti. Bunun üzerine Türkiye Ermenileri Ruhaniler Genel Meclisi tarafından patrik genel vekili seçimi yapıldı. Bu göreve, Aram Ateşyan getirildi. Sivillerin taleplerinin Valilikçe reddine ilişkin karara karşı İdare Mahkemesinde iptal davası açıldı. İdare Mahkemesi davayı reddettti, itiraz üzerine dosyayı inceleyen Danıştay ise temyiz talebini kabul etmedi.
Bunun üzerine ‘siviller grubu’nda yer alan Levon Berç Kuzukoğlu ve Ohannes Garbis Balmumciyan AYM’ye bireysel başvuruda bulundu. Başvuruda, idarenin cemaatin kendi dinamikleriyle halletmesi gereken bir meseleye müdahale etmesinin ve cemaat geleneklerinde olmayan bir kurum ihdas ederek patrik sorununu çözmeye çalışmasının cemaatin iç işlerine müdahale olduğunu, patrik seçiminin antidemokratik bir şekilde engellendiğini belirterek din özgürlüğünün ihlal edildiğini ileri sürdü. Başvuruyu karar bağlayan Yüksek Mahkeme, oy çokluğuyla Anayasa’nın 24. maddesinde güvence altına alınan din özgürlüğünün ihlal edildiğine hükmetti.
Ermeni cemaati için çok önemli yetki ve görevler üstlenen patriğin seçiminin 10 yılı aşan bir süre ile Ermeni toplumunun iradesine göre yapılamadığı aktarılan kararda, şunlar kaydedildi: “Cumhuriyet Dönemi’nde yapılan patrik seçimlerinde Sivillerin ağırlığının bulunduğu görülmektedir. Dolayısıyla Ruhaniler Genel Meclisinin patriğin yetkilerini kullanmak üzere bir patrik genel vekili seçmeleri Ruhanilerin iradesinin öncelenmesine ve Sivillerin iradesinin gözardı edilmesine neden olmuştur. Bir dini liderin hangi hallerde seçileceğine veya dini liderin seçim usulüne devlet karar veremez. Zira AYM’nin daha önce de ifade ettiği gibi bir din veya inancın gerekliliklerine ancak söz konusu din veya inancın mensuplarınca karar verilebilir. Dolayısıyla Türkiye Ermenileri Patrikliği seçimi yapılması taleplerinin reddedilmesi nedeniyle başvurucuların din özgürlüğüne yapılan müdahalenin demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun bir müdahale olarak değerlendirilemeyeceği kanaatine ulaşılmıştır.”
