Uluslarası Politik Ekonomi Uzmanı ve Borsa Yatırım Danışmanı ARDA ÖZEREL ile Borsa ve Yatırım
Savaş ve kriz etkisi hız kesmeden devam ediyor. Bugün konuğuma sizin için soracağım konu başlıkları,
Dünya Enflasyon Şokuna Hazır mı? Yatırımcılar için kriz psikolojisi nasıl yönetilmeli?
1. Bu savaş, 2022’deki tedarik zinciri krizinden daha yıkıcı bir küresel enflasyon dalgası başlatır mı?
Evet başlatması mümkün olabilir. Nedeni ise bu sefer yaşadığımız krizde kutuplaşmanın, en derin halini göreceğiz gibi duruyor. İran’ın arkasında Rusya ve Çin hükümetlerinin yanı sıra Brıcs ülkeleri, İsrail’in arkasında ise tek dünya düzenini talep eden başta ABD olmak üzere İngiltere ve kısmi avrupa ülkeleri bulunuyor. Çoklu bir kutuplaşma yaratılması söz konusu olduğunda bu tedarik zincirini etkileyecektir. Başta petrol olmak üzere gıda arzı ve hammaddeye ulaşmakta yaşanacak zorlukla enflasyonu körüklemesi mümkün olabilir.
2. İran-İsrail savaşı ilk sabahında BIST %4 düştü. Bu sert geri çekilmeyi sadece savaş paniğiyle mi açıklamalıyız, yoksa altında yapısal kırılganlıklar mı yatıyor?
Bizde ki geri çekilme son 1.5 senedir özellikle kendi dinamiklerimizden kaynaklanıyordu. Özellikle yapılan manipülasyonlar savaşın ilk sabahında da görüldüğü üzere dünya borsalarında en çok düşen piyasa BIST olarak kendi piyasamızdı. Bu nedenle bizim kendi yapısal kırgınlıklarımızla alakalı diyebiliriz.BIST olarak kendi yapısal kırgınlığımızdan dolayı şu an için yatırımın pek karlı olacağını düşünmüyorum.
3. Altın, Bitcoin, Dolar gibi varlıklarda ‘güvenli liman’ olma işlevi bu kriz döneminde yeniden test ediliyor. Bu savaş ortamında hangisi gerçekten ‘koruyucu varlık’ olabilir?
Her savaş, kriz ve panik döneminde ‘’altın’’ her zaman ‘’güvenli liman’’ olmayı sürdürecektir. Geleneksel bir yatırımcı olarak ayrıca dövizde de paranın park etmesinde fayda görüyorum. Bitcoin piyasası olarak savaşın gidişatı ve sonucu ile beraber gözlemlenmesi gerektiği kanısındayım.
4. Altın ONS fiyatındaki ani sıçrama kısa vadeli bir refleks mi, yoksa kalıcı bir yükseliş trendinin başlangıcı mı?
Bu hareketlenme savaşla beraber pik noktasına ulaştı. Son bir yılda 2300 Usd başlayan hareket, 3500 Usd seviyelerini savaşla beraber test etti. Savaşın gidişatına bağlı olarak 4000 Usd seviyelerini test etmesini bekliyorum.
5. MSCI dünya endeksi %3, BIST %4 düştü. Bu tür çatışma ortamlarında borsaların refleksi neden bu kadar sert oluyor?
Bu gibi kriz ortamlarında yatırımcıların ‘’panik satışı’’ dediğimiz hamleye hızlıca yönelmesi ile bu gibi sert refleksler oluşuyor.
6. Panik satışlar ve yanlış karar alma davranışı bu dönemlerde nasıl önlenebilir? Okurlarım için önerileriniz ne olur?
Kriz dönemlerinde yatırımcı psikolojisi, teknik analiz kadar belirleyici bir faktördür. Özellikle savaş, salgın ya da jeopolitik tansiyon gibi yüksek belirsizlik içeren durumlarda piyasa davranışları çoğu zaman rasyonel değil, duygusal reflekslerle şekillenir. Bu noktada yatırımcıların ilk fark etmesi gereken şey şudur: Kriz anlarında oluşan piyasa fiyatları, gerçek değerden ziyade korkunun fiyatlandığı seviyelerdir.
Yatırımcıların sıklıkla düştüğü en büyük hata, kısa vadeli şoklara uzun vadeli kararlarla yanıt vermeleridir. Panik satışları genellikle “zararı kurtarayım” dürtüsüyle gerçekleşir, ancak istatistiksel olarak bu davranışların büyük çoğunluğu en dipten satıp, tekrar en tepeden alma sarmalına yol açar.
Bu gibi dönemlerde tavsiyem çok net:
Portföyünüzü tanıyın: Eğer yatırımınızın neden o enstrümanda olduğunu bilmiyorsanız, o varlık sizde sadece stres üretir. Stratejisiz yatırım, krizle mücadele edemez.
Zihinsel stop-loss belirleyin: Teknik seviyelerden önce zihinsel eşiklerinizi belirleyin. “Ne olursa olsun satmam” gibi mutlak cümleler yerine, senaryo bazlı esneklik kazanın.
Zamanlama değil, zaman kazandırır: Warren Buffett’ın klasik bir sözü vardır: “Zamanlama değil, zamana sadakat kazandırır.” Krizlerde bunu unutmamak gerekir. Eğer yatırım ufkunuz kısa vadeyle sınırlıysa, zaten piyasada olmamanız gerekir.
Profesyonel danışmanlık alın: Kişisel yatırım kararları çoğu zaman duygusaldır. Oysa kriz zamanlarında dışsal bir bakış, daha sağlıklı pozisyon almanızı sağlar. Kendi portföyünüze dışardan bakmak her zaman mümkün değildir, bağımsız bir analiz desteği şarttır.
Unutulmamalıdır ki kriz, riskin yeniden fiyatlandığı, fırsatların ise panik perdesi ardında saklandığı dönemdir. Sakin kalmak, bilgiye dayanmak ve stratejiyle hareket etmek; bu tür dönemleri sağlıklı ve kazançlı atlatmanın anahtarıdır.
