Son zamanlarda, şiddetin ve zorbalığın sayısı artmakta, özellikle çocuklar arasında görülen boyutu kaygı verici aşamaya ulaşmaktadır. Çok küçük yaşlarda dahi başlamış olan duygusal ve fiziksel şiddet, özellikle buna maruz kalan çocukları ne yazık ki hayattan koparma noktasına getirmektedir.
Toplum olarak okuduğumuz haberler veya şahit olduğumuz durumlar karşısında ne yapmalı, ne gibi önlemler alınmalı sorusu sıkça karşımıza çıkmaktadır. Bunun için çok önemli bir duygu olan empatiyi ve nasıl geliştirilmeliyi konuşmak yerinde olacaktır.
Çocuklarda Empati Duygusu Nasıl Geliştirilir?
Empati; bir başkasının duygularını anlayabilmek ve paylaşabilmektir. Bu yetinin çocukluk zamanında kazanılmış olması çok önemlidir. Empati hayat boyu geliştirilebilen bir beceridir. Bu yüzden temelinin sağlam atılabilmesi için en önemli faktör ailedir.
Aile; çocukların büyüdükleri, büyürken devamlı gözlemledikleri ve aile üyelerinin davranışlarını taklit edip, kendi davranışları haline dönüştürdükleri ilk ortamdır. Ailedeki bireylerin birbirlerine karşı saygılı, sevgi dolu ve anlayışlı davranışları empatinin ilk tohumunu atar. Aile içinde olduğu kadar, aile dışındaki insanlara da aynı sabırla ve saygıyla yaklaşmaları yine çocuk için iyi bir rol modelliktir. Çocuğun duygularına önem vermek, onu anlamak, dinlemek, kendi duygularını ifade etmesine olanak vermek empati duygusunu geliştirir.
Çocuk Duyguları Nasıl Tanır ve Nasıl İfade Eder?
Öncelikle, çocuklara farklı duyguların isimleri öğretilerek, duyguların hangi durumlarda, nasıl hissettirdiği öğretilmelidir. Bunun akabinde çocuk bir duygu yaşadığında ” Şu anda nasıl hissediyorsun” sorusunu sorarak o duyguyu tanımasına, anlamasına ve ifade etmesine fırsat vermek çok önemlidir.
“Kendi duygularını tanıyan ve kelimelere döken çocuk, başkalarının duygularını daha rahat anlar.”
Empati Gelişimi İçin Neler Yapılabilir?
Kitaplar her zaman işe yarar öyle değil mi? Masallar, hikayeler ve kahramanlarının neler yaşadığı ve neler hissettiği üzerine çocuğunuzla yapacağınız konuşmalar, bir duygu karşısında ne hissedileceği ve nasıl davranılacağı konusunda ipucu verir. “Sence minik kedi şu anda ne hissediyor?” “Sen olsaydın ne yapardın?” soruları çocuğa yöneltilerek empati becerisi gelişimine katkı sağlanabilir.
Rol Oyunları ve Drama Etkinlikleri
Empati soyut bir kavram olduğu için çocuklara bunu somutlaştırarak anlatmanın en güzel yolu, çocukların farklı karakterleri canlandırarak, çeşitli duyguları deneyimlemelerine olanak tanıyan etkinliklerdir. Başkalarının farklı duygular karşısında ne düşünüp, nasıl davranacağını anlayarak, somut bir şekilde empatiyi yaşamaları mümkün olur.
Paylaşma ve Yardımlaşma Öğretileri
Çocukların başkalarının ihtiyaçlarını fark etmesi ve bunun için neler yapılabileceği hakkında çocukla konuşmalar yapmak, arkadaşlarıyla paylaşım yapmasını teşvik etmek, onlara ihtiyacı olduğunda yardımcı olması ve sosyal sorumluluk projelerine katılması için desteklemek empati gelişimini destekler.
Olumsuz Davranışlar ve Empati
Çocukların arkadaşlarına yaptığı olumsuz davranışlarda, çocuğa; “Sence arkadaşın bu olay karşısında ne hissetmiştir?” sorusu onun için empati duygusunu harekete geçirecek bir sorudur. Pekiştirecek olan ise, olaylara karşı taraftan bakabilmesidir.
Sonuç olarak;
Empati öğrenilebilen ve geliştirilebilen bir beceridir. Ailede öğrenilen, okulda ve çevrede devam eden süreçte, doğru örnek olmak, çocuğun duygularını ifade etmesine olanak tanımak, farklı bakış açılarıyla tanışmasını sağlamak önemlidir. Empati yapabilen çocuklar, mutlu, hoşgörülü ve başkalarına karşı saygılı olur.
“Toplumdaki şiddet zehrini yok etmenin en etkili yolu; çocukların kalbine empati tohumu ekmektir. “
