Modernleşemedik Ama Çok Güzel Karma Olduk

📌 Bu yazı, tarih ile gündelik hayat arasında köprü kuran bir gözlem yazısıdır. Okurken hem gülecek, hem de “Evet ya!” diyeceksiniz. İroniyle harmanlanmış bir Türkiye panoraması…

Bazı milletler çağ atlar, bazıları çağın içinde gezinir. Bizimki ise çağlarla halay çekiyor adeta. Bir elimizde kahve bardağı, diğer elimizde hâlâ “bizde öyle olmaz” diyen bir bakış. Ne tam doğuluyuz, ne batılı. Ne gelenekten kopabildik, ne modernliğe yer açabildik. Yani özetle: modernleşemedik, ama ortaya çok ilginç bir karışım çıktı.

İstanbul’da bir AVM’nin girişinde başörtülü bir kadın, Louis Vuitton çanta taşıyor. Yanında oğlu, kulağında AirPods, ayağında eşofman altı ama klasik ayakkabı. Baba, kahvesini kartla alırken pos cihazını öpüyor gibi tutuyor, çünkü hâlâ güvenemiyor. İşte biz bu sahnenin milletiyiz.

AVM’lerde Kaybolan Gelenek

Eskiden çarşı dediğin yer, ahilik terbiyesiyle örülürdü. “Alışveriş yapmasan da bekleriz” samimiyeti vardı. Şimdi AVM’lerde mağaza çalışanları “deneme kabinine girme ama fiyatına bak istersen” der gibi göz ucuyla süzüyor. Alışveriş merkezinde ‘merkez’ olan artık alışveriş değil, “kendini teşhir etme” becerisi. Işıklar parlak ama içeriği düşük. Tıpkı dijital çağ gibi.

Düğünlerdeki Çıplak Prenslik

Bir zamanlar düğün, mahalle işi olurdu. Herkes elini taşın altına koyar, gençler evlenirken mahalle de kaynaşırdı. Şimdi düğün salonuna 800 kişi çağırılıyor ama kimse kimseyi tanımıyor. Gelinliğin altında Fransız tül, gelinin kafasında Instagram filtresi gibi bir makyaj… Damat desen, sanki Oscar’a katılıyor. İçeride slow dans müziği çalarken dışarıda kemençe çalınıyor. İşte bizim modernliğimiz: aynı anda hem Paris, hem Of.

Kafede Oturmak, Ama Kafam Rahat Değil

Modernlik deyince akla ilk kahve kültürü geliyor. Artık “bir kahvenin kırk yıl hatırı” değil, “bir kahvenin Wi-Fi şifresi” var. Eskiden kahvehanede çayla siyaset konuşulurdu, şimdi kafede filtre kahveyle kriz geçiren ekonomiye sitem ediliyor. Ama en ilginci şu: Menüler İngilizce, fiyatlar İsviçre standardında, fakat “abicim tuvalet kartı ne tarafta?” sorusu hâlâ varlığını sürdürüyor.

Kültürel karmaşanın en tatlı örneği ise şu: Üst katta yoga yapılırken, alt katta döner yeniyor. Aynı çatı altında arınma ve sarımsak kokusu. Nerede görsen, “burası Türkiye” dersin.

Kamu Dairesi: Dijitalleşti Ama Ruh Hâlâ Analog

E-devlet şifremiz var, barkod alıyoruz, sıra ekranından takip ediyoruz… Ama içeride hâlâ “Sırayla gelin, önce ben geldim!” diyen bir amca var. Numaranız yansa da memurun keyfi yerinde değilse işleminiz ilerlemez. Çünkü modernleşmenin bize öğretemediği bir şey var: sistem varsa bile ‘torpil’ hâlâ geçerli.

Bir tarafta online randevu sistemi, diğer tarafta “ben başhekimle konuştum” cümlesi. İkisi aynı koridorda yürürken çarpışıyor. Modernlik, tabelada yazıyor; işleyiş ise hâlâ “bizim usül”.

Son Söz: “Biz Böyleyiz” Demekle Geçiştirilecek Bir Şey Değil

Biz modernliğe mecbur kaldık, ama onunla barışamadık. Takvim 2025’i gösteriyor ama sokakta 1980’lerin gölgesi, evde 90’lar dizisinin nostaljisi, sosyal medyada Batı özentisi hâkim. Bu yüzden ne tam şık, ne tam sade; ne tam çağdaş, ne tam gelenekçiyiz. Ama kesin olan bir şey var: çok güzel karma olduk.

Ve bu karma bazen çok eğlenceli, bazen de epey düşündürücü. Çünkü aynaya baktığımızda ne tam kendimizi görüyoruz ne de başkasını. Ama bir suret beliriyor orada: çelişkileriyle barışmamış, ama çayını hâlâ ince belli bardakta içen bir milletin sureti.

🖋️ Talip Gülmez

📆 Haziran 2025